De Zeeuwse klederdracht is vandaag de dag uit het straatbeeld verdwenen. Hoewel ik afgelopen week toch nog een dame tegen kwam. Ik reed op mijn fiets door Middelburg toen we een oudere dame met rolator tegen kwamen in typisch Walcherse klederdracht. ' Kijk!, mama! riep mijn zoon. Die teken jij ook altijd.
De Zeeuwse klederdracht word nu vooral nog gedragen op bijvoorbeeld folklore dagen en bij het traditionele Zeeuwse ringsteken. Daar is het dragen van Zeeuwse klederdracht verplicht.
Welke Klederdrachten zijn er allemaal?
Het land van Cadzand In de provincie Zeeland zijn veel verschillende klederdrachten te vinden. De kleding werd door de plattelandsbevolking gedragen. Aan het begin van de 19de eeuw werd overal in Zeeland nog een zelfde soort kostuum gedragen, maar in de loop van de 19de eeuw ontstonden in verschillende gebieden varianten. Uiteindelijk telde Zeeland ongeveer 16 verschillende streekdrachten. Daarbinnen waren er soms nog varianten per dorp of beroepsgroep of religie.
Dit zijn voorbeelden van de meest bekende streekdrachten van Zeeland.
Arnemuiden Zuidbeveland Katholiek Al in de tweede helft van de 19de eeuw begonnen de eerste streekdrachten te verdwijnen. De vrouwendrachten op Walcheren en Zuid-Beveland houden het langst stand.
Zuidbeveland Protestant Deze laatste is wel een van de beroemdste. De Protestantse dracht van Zuid Beveland. Deze dracht is het reclamebord voor Zeeland geworden.
Zuidbeveland Protestant Waarschijnlijk omdat hij ook vrij herkenbaar is, de grote ronde wijd uitstaande muts, twee gouden stukken (achteruitkijkspiegels) Je kunt je voorstellen dat het een heel werk was om deze dracht te dragen. Gelukkig werd de ronde kap alleen zondags gedragen.
Unilever Het is niet alleen Unilever die de looks van het Zuidbeveland Protestant door de jaren heen gebruikte om hun producten aan de man te brengen; ze is ook gebruikt in andere reclames.
Unilever Boter Zeeuws meisje erg succesvol
Eind 1894 op de markt gebracht, en is het oudste margarine merk van Nederland. Bekende reclame uitspraken die iedereen waarschijnlijk nog wel kent “Ons bin zunig” en “Geen cent te veel” Omdat Zeeland ook in verband werd gebracht met landbouw en veeteelt werd voor een Zeeuwse naam gekozen. Daarbij kwam dat het kleine Zeeuwse meisje als beeldmerk schattig aandeed. Maar niet in de laatste plaats werd Zeeuws Meisje een prijsvechter. Het zou tot diep in de twintigste eeuw het goedkoopste margarinemerk blijven.
Het beeldmerk is simpel maar duidelijk, op de uitvergroting zie je de stukken, boven muts en bloedkoralen ketting met een gestileerde Zeeuwse knop. Geïnspireerd op de Zuidbeveland Protestant dracht.
Natuurlijk werden er ook andere drachten gebruikt, om een merk aan te prijzen.
J.B. Diesch In 1925 komt het eerste blikje op de markt met een afbeelding van een boerin in Zeeuwse klederdracht met daarin de Zeeuwse babbelaars. Een groot succes want deze oude blikjes zijn een echt collectors item geworden.
Philips Lampen uit Eindhoven Massareclame in Nederland begint tussen 1850 en 1869. Dankzij de industrialisatie komen er steeds meer goedkope producten. Vanaf dan zien we steeds meer reclame in het straatbeeld verschijnen. Een van de eerste reclame makers zijn Sunlight-zeep, Van Houten chocolade en Philips lampen
Daarbij komt dat het heel erg gangbaar was om Hollandse boeren en boerinnen af te beelden op reclames.
Vanaf 1908 begint Philips met investeren in reclames. Jacques Vink gaat zich voor Philips bezig houden met verkoop in Nederland. Het was zijn idee om voor Philips klederdrachten te verwerken in reclame. Dit idee was niet nieuw, vele andere bedrijven deden het ook, en het bleek een hit.
1910 Aller eerst laat hij 12 reclamebriefkaarten maken met daarop de bekendste klederdrachten van Nederland. Deze foto’s werden gemaakt door Maurits Binger Binger komt uit een familie van steendrukkers (Emrik & Binger). Voor zijn ansichtkaarten maakte hij foto’s van filmactrice Annie Bos in de verschillende Nederlandse drachten. Het waren in totaal 17 chromotypen van klederdrachten voor Philips Lampen gedrukt in de drukkerij van zijn familie.
Omdat deze serie zo’n succes was werd kunstenaar schilder Johan Gerstenhauer benaderd, om een gelijkwaardige serie kaarten te maken.
Ze maakte niet voor niks de prentbriefkaarten en sluitzegels als reclame middel. Aan het begin van de 20ste eeuw was het verzamelen van prentbriefkaarten een echte rage. En als je dan het ‘gewone’ volk aan je wilt binden is het heel slim om een medium te kiezen die ze kennen en gebruiken. Om een nieuwe lamp te promoten besteld Philips in 20 miljoen sluitzegels om een nieuwe lamp aan te prijzen.
Op deze reclames staat duidelijk geschreven dat de metaaldraadlamp veel zuiniger is dan zijn voorganger.
Enerzijds denk ik om de ‘gewone man’ te bereiken met dit nieuwe consumentenproduct. Men was zich er als snel van bewust dat je voor vrouwen andere reclames nodig had dan voor mannen. Wilde je je reclame richten op een vrouw dan moest men moederliefde, ijdelheid, reinheid en spaarzaamheid gebruiken.
Ze wilde vernieuwen met de reclames maar bleven toch de prenten met de klederdrachten gebruiken omdat zeer vooral in het buitenland dol op waren. Ze vonden die meiden in die gekke kleren geweldig. Dus hoe graag ze ook wilden vernieuwen met hun reclames, het ging toch om de verkoop en dit Hollandse product verkoopt mede door deze dames.
Philips zag het belang van kunst in de reclame en nodigde bij iedere innovatie kunstenaars uit om een reclamecampagne te ontwerpen. Een heel mooi voorbeeld is ook de prent uit 1915/16 met het Zeeuwse meisje met de halfwattlamp van Philips in haar hand. Helaas is van deze ansicht de ontwerper niet bekend.
In 1922 stond er in het tijdschrift “de Reclame” dat reclames niet kunstzinnig maar zakelijk moesten zijn. Onder leiding van Kalff komt er meer eenheid in de reclames. Het Philipslogo werd ontworpen en het lettertype bepaald. Philips kocht kunstenaars alsof het beroemde voetballers waren en ontwikkelde zo reclames en verpakkingen die vandaag de dag 1000den euro’s waard zijn. De Zeeuwse meisjes waren helaas voorgoed verleden tijd. Toch jammer, want hoe leuk zou het zijn als er nu lampen in de winkel zouden liggen van Philips met een Zeeuws meisje of een Volendams meisje erop.
Misschien dat ik die onderbewust dan ook vaker zou kopen ...
Behalve de naam van de herkomst van de klederdracht kan in plaats daarvan een benaming voorkomen die voor alle kaarten uit de serie gelijk is. De algemene benaming kan in één van de volgende vier talen op de kaart staan:
Hollandsch boerenmeisje (Nederlands)
Paysanne Hollandaise (Frans)
Dutch country-girl (Engels)
Campesina Hollandesa (Spaans)
Zondagse Cadzandse muts. (ZB, Beeldbank Zeeland, foto W. Helm)
Man en vrouw in Axelse streekdracht, circa 1970. Prentbriefkaart. (ZB, Beeldbank Zeeland)
Meisjes uit Arnemuiden, 1894. Ingekleurde foto (Zeeuws Museum, collectie Zeeuws Genootschap). Het meisje links draagt het kostuum van de Arnemuidse vissersdracht. Het meisje rechts draagt de modernere Arnemuidse burgerdracht.
