De prenten van Alexandre Louis Charpentier (1856 – 1909) kwam ik tegen op een tentoonstelling over affiches in het Van Gogh Museum in Amsterdam. Ik had nog nooit van deze Parijse kunstenaar gehoord, maar zijn strakke prenten vielen erg op tussen de frivole, can-can dansende dames van Toulouse-Lautrec. Pas toen ik dichterbij kwam zag ik dat het prenten waren van Zeeuwse meisjes! Een serie van zes prenten, gemaakt als verslag van zijn reis door Zeeland.
In 1895 huurde Charpentier een boot in Antwerpen en reisde hij de Zeeuwse kust af, onder andere naar Tholen, Brouwershaven, Goes, Veere, Wemeldinge en Zierikzee. Onderweg maakt hij aquarellen en tekeningen van de landschappen en het leven in Zeeland. Eenmaal terug in Parijs maakte hij van zijn reis door Zeeland deze lithografieën.
Lithografie is een grafische techniek die letterlijk ‘steendruk’ betekent. Met deze vlakdruktechniek maakt men gebruik van de eigenschap dat water en vet elkaar afstoten. Op een poreuze steen, zoals kalksteen, wordt dan een tekening gemaakt met vette krijt of inkt, die in de poriën van de steen trekt. Met een spons wordt de steen natgemaakt, maar op plaatsen waar de ‘vette’ tekening zit blijft de steen droog. Daarna wordt er vette inkt op de steen gerold, die alleen blijft plakken op de plekken waar het droog is. Als er nu een vel papier hard op de steen wordt geperst, verschijnt de tekening met inkt op het papier. Je kan op deze manier maar één kleur per keer drukken, maar wel meerdere afdrukken van dezelfde tekening.
Net als zijn tijdgenoten Toorop en Mondriaan werd Charpentier aangetrokken door het mooie ongerepte Zeeuwse landschap en het boerenleven, maar in tegenstelling tot zijn medekunstenaars probeerde hij met zijn prenten niet het licht te vangen of met zwierige lijnen de beweging te schilderen, maar benaderde hij het leven in Zeeland juist heel stilistisch en technisch. Zijn werk bestaat juist uit strakke lijnen en egale kleurvlakken. Dat heeft niets te maken met de techniek die hij gebruikte, maar waarschijnlijk met zijn achtergrond: hij was onder andere beeldhouwer, meubelmaker en emailleur en experimenteerde graag met nieuwe technieken en materialen. Dat is duidelijk te zien aan de pilaar waar het breiende meisje naast staat (Afb. 4). Charpentier geeft deze heel gestileerd weer, maar door middel van reliëf geeft hij hem toch extra detail en lijkt het bijna een soort beeldhouwwerk op papier. Als je goed kijkt zie je ook dat er een reliëfpatroontje is gedrukt in de prent van het zeelandschap met het bootje (Afb. 7); in het groene water zijn duidelijk de contouren van een Zeeuwse dame te zien.
Charpentier was een veelzijdig kunstenaar en maakte in zijn carrière reliëfs in steen en brons, sculpturen in terracotta en meubels van hout. In dit reisverslag waarmee hij ons meeneemt door het Zeeland van eind negentiende eeuw schetst hij in tegenstelling tot zijn tijdgenoten een strak en rustig Zeeland.